Laurentii - numquam solus incedes

© Affiche van “The Plainsman”, 1936, Paramount pictures. – © Bewerking foto cinema Rex, 1944 (bron: The Phoebus Foundation). – © Foto slachtoffers cinema Rex, 1944, uit private collectie (één foto gecrediteerd aan Koen Palinckx).

Blog - 16 december 1944 – Carlo Lauwers kwam om toen de Antwerpse cinema Rex werd geraakt door een V2 bom

In het overzicht van de oorlogsslachtoffers van de Tweede Wereldoorlog¹ viel onze aandacht op enkele Lauwers die op 16 december het leven lieten.

Foto: Carlo Lauwers, voluit Karel Hugo Adrien Emiel, kwam om het leven toen de V2-bom insloeg op de Antwerpse cinema aan de Keyserlei. Carlo was zes dagen eerder 16 jaar geworden. Hij was geboren Antwerpenaar en woonde in de Halenstraat 39.

Afbeelding met person, muur, persoon, kostuum

Automatisch gegenereerde beschrijving Bij de bomaanslagen kwam ook Jan Baptist Lauwers om. We kennen de precieze verwantschap niet. Mogelijk was hij Carlo’s grootvader die zijn kleinzoon trakteerde op een bioscoopbezoek. Er is alleszins een fysieke gelijkenis tussen beiden.

Wat een ontspannen uitje had moeten worden voor de bioscoopbezoekers, eindigde in een drama. Half vier, 15:23h om precies te zijn, zat cinema Rex afgeladen vol om de Amerikaanse western “The Plainsman” te zien. Het publiek was een bont allegaartje van Antwerpenaren, mannen, vrouwen, koppels, kinderen – het was een zaterdagnamiddag -, en met in Antwerpen gelegerde geallieerde soldaten.

Omstreeks half vier viel de bom, een Duitse V2 die geruisloos aankwam en als een bliksem insloeg. “Net op dat moment leunde Buffalo Bill tegen een paal en trok hij zijn revolvers”, aldus iemand die het meemaakte⁵. Het plafond stortte in en vuur raasde door de zaal. De onheilspellende stilte die volgde, maakte plaats voor gekrijs en geschreeuw van honderden gekwetsten. Een donkere, verstikkende stofwolk ontwikkelde zich. Velen zaten onder het puin. Wie zich kon bevrijden, kwam in de verwoeste De Keyserlei en op de hoek met de Anneesensstraat terecht. Er vielen die dag 567 dodelijke slachtoffers, waaronder 296 vooral Britse, Schotse en Canadese soldaten en Nederlandse vrijwilligers, en zeventig kinderen en jongeren, en er waren 291 gewonden².

Toegesnelde hulpverleners hadden handen te kort in de chaos na de inslag. Overledenen werden naar het Harmoniepark gebracht en naar de marmeren zaal van de dierentuin. Daar moesten familieleden hun naasten, of overgebleven bezittingen zoals een portefeuille⁴, komen identificeren. Gewonden kwamen in verschillende Antwerpse ziekenhuizen zoals het Stuivenberg ziekenhuis terecht waar zich nog gewonden van andere bombardementen bevonden³. Het duurde een week om alle slachtoffers van onder het puin te halen.

De dertienjarige Marthe Govaerts was getuige toen de gewonden binnenkwamen in het Stuivenberg ziekenhuis, als eerdere patiënte. Zij had op 31 oktober 1944 om kwart na elf een bominslag aan de Sint-Rochusstraat overleefd. Een leeftijdgenootje, buurmeisje Marie Françoise Lauwers, woonde toen op het nummer 119 en was in de ontploffing gebleven. Marthe moest 17 december naar huis om verder te herstellen. Men had bedden te kort.

Afbeeldingen: affiche van “The Plainsman”, western geregisseerd door Cecil B. DeMille in 1936, waarin Gary Cooper de rol van Wild Bill Hickock vertolkte. – De ravage in cinema Rex op 16 december 1944.

Op 16 december 1944 waren er nog V2 aanslagen in Antwerpen, in de Minderbroederstraat en in de Twee Netenstraat. Daar kwamen nog eens 84 mensen om het leven, waaronder Mathilde Lauwers. Het was de dag dat de Duitsers het Ardennenoffensief startten dat tot 25 januari 1945 zou duren.

Marie Kloeck, de vrouw van Leon Demaerel, belde net een vriendin vanuit de Twee Netenstraat toen daar een V2-bom viel. Zij belde de vriendin omdat zij niets meer had gehoord van haar man die naar cinema Rex was gegaan. Haar man was omgekomen, en zij volgde met haar drie kinderen toen de bom in de Twee Netenstraat viel.

De ontreddering was groot. Georges was de zoon van een medeoprichter van cinema Rex, Jules Van Reybroeck uit Doel. Hij werd voor dood aanzien en bij de lijken in de marmerzaal van de Zoo van Antwerpen gelegd, waar men ontdekte dat hij slechts bewusteloos was. Zijn vader Jules kwam om tijdens het bombardement.

Een grootmoeder uit Westerlo verloor haar oudste dochter en bleef dagen aan de tramhalte wachten tot zij het verlies kon aanvaarden. Haar dochter, Anne Marie Boels, was op bezoek geweest bij een tante in Borgerhout, had de trein gemist, en had besloten een film mee te pikken in de Rex.

Van Germaine Naelaerts en haar zoon Theofiel Dreesen, een student aan het Klein Seminarie in Hoogstraten, werden enkel de portefeuilles teruggevonden.

De vijftienjarige Gustaaf Pellens zag twee boezemvrienden Julien Eeckels en Frans Ekelmans vertrekken naar de Rex. Hij zou volgen wanneer zijn werk klaar was, maar was er niet op tijd geraakt. Hij zag hen niet meer terug.

Louis Thys was in juni 1944 afgestudeerd als diamantsnijder in Lier en droomde er van een diamantbedrijf op te richten in Nijlen. Hij liet zich overhalen om naar de film te gaan. Hij zou nog tegen zijn vriend zeggen dat die zijn mond moest dicht houden voor het stof alvorens te overlijden. Louis was zonder toestemming naar Antwerpen getrokken en de familie vernam het overlijden via een broer van de vader die politieman was in Antwerpen. Ook Wim Van Eupen was van Lier, 18 jaar oud, zoon van de eerste “buitenlandse” (Nederlandse) voetballer van SK Lierse die ook medeoprichter was van de Solo fabriek in Merksem. Zijn moeder Flore was een dochter van Karel Timmermans, de oudste broer van de Lierse schrijver Felix Timmermans.

De zestienjarige Louis Vrints uit Mortsel had het bombardement van Mortsel op 5 april 1943 overleefd. Hij was stiekem naar de cinema gegaan in Antwerpen. Als doodsoorzaak werd vermeld dat hij was gestikt in het stof. Louisa Waterman kwam om toen zij zich een weg naar buiten werkte en onder een instortende muur terecht kwam. Haar vriendin Maria wandelde op de De Keyserlei toen de bom insloeg. Haar moeder en tweelingzus waren bij haar en de moeder overleefde het niet. Naar verluid vond men enkel haar handtas terug met een onderarm en hand om haar te identificeren. En zo zijn er tientallen gruwelijke getuigenissen bewaard gebleven⁴.

De bominslag op 16 december 1944 was de dodelijkste van de tweede wereldoorlog. De V2-bommen waren beginnen vallen op Antwerpen sinds 13 oktober 1944, toen een eerste V2 nabij het Museum voor Schone Kunsten was gevallen. Niet iedereen kon vluchten naar het platteland en de Antwerpenaren waren al enkele maanden gewend om zich te verschuilen in kelders en schuilplaatsen bij bomalarm. De terreurcampagne zou duren tot maart 1945. In die periode vielen er zo’n 6000 bommen met meer dan 4200 dodelijke slachtoffers. Dat kwam op 36 bommen en 25 doden per dag.

De V2-bommen werden gelanceerd in Nederland. Op 16 december was het “Batterie 500” in Hellendoorn die op 15:17h de bom lanceerde. De V-bommen werden door de Duitsers als “Vergeldingswapen” omschreven, een wapen als wraak op de geallieerde bombardementen op Duitse steden.

Die bewuste 16^e december 1944, moesten radio en kranten het stilzwijgen bewaren over het drama dat zich in Antwerpen had voltrokken. Die geallieerde censuur was niet ongewoon voor alles wat met V-bom inslagen te maken had. Er was dus ook geen collectieve rouw. Rouwprentjes bleven al even goed op de vlakte. Het ging om sterfgevallen die als “door oorlogsomstandigheden” of “schielijk overleden” of “een oorlogsongeval” werden beschreven, of in het geval van de soldaten “gesneuveld’.

Foto’s: zeldzame foto’s van slachtoffers aan cinema Rex en van de berging, kort na de aanslag.

Georges Heylen was toen eigenaar van cinema Rex. Hij liep ernstige verwondingen op maar overleefde de V2-inslag. Hij herstelde de cinema in zijn oude glorie en die heropende de deuren op 12 maart 1947, goed anderhalf jaar later.

Bij het einde van de oorlog waren er enkele publicaties over de bommenterreur over Antwerpen, en er werden op de Groenplaats in Antwerpen zelfs even V1 en v2 bommen tentoon gesteld⁴. De enige verwijzing in het straatbeeld naar deze gebeurtenissen was in 2024 nog een tegel aan het UGC cinema complex aan De Keyserlei, geplaatst in 2009. Zowat tachtig jaar later, terwijl Oekraïense steden een gelijkaardig lot ondergaan, is het vooral een vergeten stukje geschiedenis.