Laurentii - numquam solus incedes

In de lijst van de predikanten van de Gereformeerde Kerken in België tussen 1894 en 1978, werd tussen 22 april 1920 en 1 juni 1941 predikant A. Lauwers vermeld te Brussel. Er werd in het archief van de classis Dordrecht van de Gereformeerde kerken melding gemaakt van een conflict in de kerk van Brussel tussen Lauwers en dominee Couvee tussen 1926-1927 onder de ‘bijzondere onderwerpen’. Het conflict ging naar verluid over de uitoefening van andere geestelijke taken, in het bijzonder de uitoefening van tucht en opzicht (…).

Afbeeldingen: de Augustijnerkerk in Brussel, thuishaven van de gereformeerde kerk tot 1830 en de kliniek aan de Lambermontlaan in 1914.

De geschiedenis van de Protestantse Kerk Brussel¹

De geschiedenis van de Brusselse gereformeerde kerk begon vermoedelijk met Hendricus Voes en Johannes van den Essen, twee augustijnenmonniken die op 1 juli 1523 levend verbrand werden op de Grote Markt van Brussel. Zij waren de eerste martelaren voor de zaak der Reformatie. Ondanks de repressie groeide de kerkgemeente in Brussel aan tussen 1578 en 1581², met niet minder dan dertien predikanten. Het evangelie werd volgens reformatorische principes gepredikt in Sint Michiel. De Spaanse inval maakte daaraan een einde.

Veel gereformeerden vluchtten over de grenzen en enkele kleine gemeenten konden zich te handhaven. Het begin van de 19de eeuw, toen België en Nederland onder de scepter van Koning Willem I van Oranje waren verenigd was een periode van herstel. Er werden diensten gehouden in verschillende steden. De Brusselse gemeente kreeg de voormalige Augustijnenkerk op het de Brouckèreplein toegewezen. Daar is de latere Koning Willem III gedoopt. De revolutie van 1830 maakt hieraan opnieuw een einde. Het interieur van de kerk werd verwoest en de predikant Ds. Pauw vluchtte. Een groepje Nederlanders en Duitsers, handhaafden alsnog een gemeente onder de hoede van een Duitse lutherse predikant, L.P. Wieland Lütkemüller. In september 1842 werd Hendrik van Maasdijk predikant van de Brusselse gemeente. De gemeente telde zowel Nederlanders als Vlamingen. In 1854 vond de gemeente aansluiting bij de Bond van Evangelisch-Protestantse Kerken van België en werd ze van staatswege erkend. Een eigen kerk werd gebouwd aan de Zoutkaai, het latere St. Katelijneplein³.

In 1876 werd een opleidingsschool voor evangelisten geopend, en een van de eerste leerlingen was Vincent van Gogh. De stichting van een gereformeerde Kerk in Brussel was op 23 december 1894 officieel en een eigen kerkgebouw werd op 22 februari 1928 in gebruik genomen. De eerste wereldoorlog betekende een moeilijke periode, en de gemeente stichtte alsnog een kliniek aan de Lambermonlaan in 1914. In de jaren ’60 verhuisde men van het Sint-Katelijneplein naar de Nieuwe Graanmarkt en werd een nieuw kerkgebouw opgetrokken.

De eerste ambitie van de schilder Vincent Van Gogh (1853-1890) was protestants dominee te worden. Na een opleiding in Nederland volgde hij in Brussel van augustus tot november 1878 opleiding. Daarna trok hij in bij een prediker in Wasmes (Colfontaine), waarna hij zich totaal wijdde aan zijn schilderkunst.